Er worden steeds meer dure koptelefoons verkocht, met prijzen tussen de 300 en ruim 500 euro. Ze beloven allemaal fantastisch geluid, draagcomfort en active noise cancellation. Volgens deskundigen zit er een keerzijde aan die techniek: „Als iemand regelmatig ruisonderdrukking gebruikt, dan verliest het brein langzaam de functie om achtergrondgeluid zelf te filteren.”
De wereldwijde markt van persoonlijke audioapparaten is afgelopen jaar iets afgenomen, maar er werden voor het eerst meer draadloze koptelefoons en oordopjes verkocht. In het derde kwartaal van 2023 waren dat er wereldwijd 110 miljoen. Daarbij valt volgens analist Canalys op dat het hoogste segment koptelefoons in het derde kwartaal met 30 procent is gegroeid ten opzichte van het jaar daarvoor.
Die high-end headsets, van onder andere Apple en Sony, zijn populair vanwege hun hoge kwaliteit audio en de goede active noise cancellation (ANC) die in de koptelefoons zit. De techniek zorgt ervoor dat achtergrondgeluiden worden gefilterd. Denk aan vliegtuigmotoren, rumoerige collega’s op kantoor of storende gesprekken in de trein.
Anastasiia Krushynska, assistent professor in wave dynamics en vibrations van de Rijksuniversiteit Groningen, legt de techniek als volgt uit: „Het systeem meet de geluidsgolf en genereert een tegengolf waardoor deze elkaar opheffen. Je hoort dus de originele ruis niet meer.”
Hersenen voor de gek gehouden
Er zit een keerzijde aan overmatig gebruik van ANC. Dat heeft te maken met de manier waarop onze hersenen werken en omgaan met geluid. „Als iemand regelmatig noise cancellation gebruikt, dan verliest het brein langzaam de functie om achtergrondgeluid zelf te filteren”, vertelt Krushynska. Wanneer de hersenen op deze manier voor de gek zijn gehouden, komt normaal geluid en ruis extra hard binnen zodra ruisonderdrukking niet meer wordt gebruikt. „Elk beetje ruis is dan niet meer normaal.”
Pim van Dijk, klinisch fysicus-audioloog aan het UMC Groningen kan zich goed voorstellen dat men gevoeliger wordt voor geluid wanneer te veel ruisonderdrukking wordt gebruikt. Het gebruik van noise cancellation is volgens hem te vergelijken met oordoppen. „Als je een week of twee met oordoppen in loopt, dan word je gevoeliger voor hard geluid”, legt hij uit. „Je zorgt dat er minder geluid je oor in gaat. Er is dan eigenlijk geen verschil tussen noise cancelling en een oordop in je oor stoppen.”
Zowel Van Dijk als Krushynska zeggen dat het effect eenvoudig is terug te draaien. „Het zit allemaal in onze waarneming. Er zit verschil tussen mensen die in het bos of in de stad wonen. Wennen aan een drukke omgeving kan een paar dagen duren. Dat verschilt wel per persoon”, aldus Krushynska. Van Dijk verwacht dat de klachten van te veel ANC snel weer verdwijnen. „Na een week of twee geen noise cancelling zou je weer op een normaal niveau moeten zijn.”
Ruisonderdrukking ook positief
In de praktijk zorgt active noise cancelling ervoor dat het volume van koptelefoons lager wordt gezet en het is een goede methode om gehoorbeschadiging te voorkomen. Cameron MacLeod, hoofd van het audioteam dat werkt aan de eerste koptelefoon van Sonos, zegt dat lang luisteren naar hard geluid het gehoor beschadigt. „Als je de energie die in het oor komt kunt verlagen, is dat op de lange termijn heel goed.”
Precies dat is dan ook waar hij en zijn team aan hebben gewerkt. Want naast de invloed die de ruisonderdrukking heeft op onze hersenen en de manier waarop we geluid ervaren, zou het ook gehoorbeschadiging veroorzaken. Maar dat is een misvatting zegt MacLeod. „Sommige mensen denken dat de geluidsgolven van buiten juist worden versterkt en dat het trommelvlies nog veel meer te verwerken krijgt. Maar zo werkt het niet.” Sterker nog, dankzij de over-ear koptelefoon is het volgens MacLeod „alsof je al vingers in je oren hebt; je stopt fysiek het geluid waardoor er minder energie bij het trommelvlies komt.”
Volume zo laag mogelijk
Krushynska waarschuwt wel voor situaties waarin het gebruik van ruisonderdrukking wel gevaarlijk kan zijn. „Gebruik het niet te vaak en niet meer dan één uur per dag. Het beste is om tijdens het gebruik van de techniek het volume zo laag mogelijk te zetten. Gebruik ANC vooral niet in de nacht als je gaat slapen, omdat dit kan zorgen voor een onrustig gevoel.”
Op straat en zelfs op de fiets zijn veel koptelefoons met noise cancellation te zien, toch is de belangrijkste tip om het in het verkeer niet te gebruiken. „Als je op een fiets zit met de techniek, hoor je niets meer om je heen en dat is gevaarlijk.”
